رئیس بنیاد نخبگان خوزستان گفت: آماری درباره مهاجرت نخبگان از خوزستان وجود ندارد اما شرایط زندگی برای افزایش ماندگاری نخبگان در خوزستان باید بهبهود یابد.
به گزارش آسماری به نقل از رهیاب، ما قانع نیستیم، شما هم قانع نباشید به این که جوانِ بااستعدادِ برجسته ما توانست در یک بخشی، در یک آزمون بزرگی، نخبگی خودش را نشان بدهد؛ به این مقدار، نه من قانعم، نه شما قانع باشید. توقع من و توقع شما باید این باشد که این بذرِ به ثمر نشسته تبدیل شود به یک نهال برومند، و تبدیل شود به یک شجره طیبه‌ای که در همه زمان‌ها، در همه‌ی موقعیت‌ها، بتوانید میوه شیرین خود را به کام این کشور، این ملت، این تاریخ و در نهایت به کام بشریت بچشاند؛ این باید هدف باشد. این‌ها بخشی از فرمایشات مهم مقام معظم رهبری درباره اهمیت نخبگی و نخبگان است.
مقام معظم رهبری در سال ۸۳ دستور تشکیل بنیاد ملی نخبگان را صادر کردند و به همین دلیل شورای عالی انقلاب فرهنگی در خرداد سال ۸۴ اساسنامه بنیاد را تصویب کرد و در نهایت نخستین جلسه بنیاد ملی نخبگان در اردیبهشت ۸۵ تشکیل شد.
استفاده صحیح و مناسب از ظرفیت‌های علمی نخبگان در راستای توسعه کشور و لزوم حرکت انقلابی در مسیر رفع موانع و مشکلات تولید دانش و جنبش نرم‌افزاری با حمایت و پشتیبانی مادی و معنویِ نخبگان از سوی بنیاد، از مهم‌ترین وظایف بنیاد ملی نخبگان است.
استان خوزستان به دلیل دارا بودن شرکت‌های ملی و فرا ملی و همچنین دارا بودن دانشگاه‌های مهم در سطح کشور همواره نخبه پرور بوده است اما برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس معتقدند که شرایط زندگی در استان سبب مهاجرت نخبگان می‌شود؛ علیرضا زراسوندی، استاد تمام دانشگاه شهید چمران اهواز و رئیس بنیاد نخبگان خوزستان با حضور در دفتر شبکه اطلاع رسانی رهیاب تعریف‌های جدیدی از نخبگی ارائه داد و درباره اقدامات بنیاد برای افزایش ضریب ماندگاری نخبگان در استان توضیح داد. متن گفتگوی رهیاب با رئیس بنیاد نخبگان خوزستان در پی می‌آید.
رهیاب: برای آغاز گفتگو اگر مایل هستید کمی درباره ساز و کار بنیاد نخبگان صحبت کنیم.
زراسوندی: در یک سال گذشته به دنبال اصلاح تعریف نخبه بودیم چرا که بر اساس تعریف آیین‌نامه‌ای هر کسی که رتبه برتر کنکور را کسب کند و در المپیادهای ریاضی جزو نفرات نخست قرار گیرد در این دایره قرار می‌گیرد. رویکرد اخیر مقام معظم رهبری این است که نخبه به افراد تأثیر گذار گفته شود. به همین دلیل ما در یک سال گذشته به افراد متخصص، خلاق و تأثیر گذار نخبه می‌گوییم.
تلاش ما این است که جایگاه خاصی به واژه نخبه بدهیم و در همه جا از آن استفاده نکنیم مثلاً شما خبر دیدار نخبگان با یکی از مدیران را می‌بینید اما افراد حاضر در آن جلسه همان سطح متوسط جامعه هستند. ما در ۳سطح مستعد، استعداد برتر و نخبه افراد را تقسیم می‌کنیم.
افراد موجود در دانشگاه‌ها و ادارات مستعد هستند و باید این افراد با تلاش بیشتر به استعداد برتر تبدیل شود؛ این استعداد برتر باید توسط دولت و جامعه توانمند شود تا به یک نخبه تبدیل شود.
شناسایی، پایش و توانمندسازی نخبگان در حوزه‌های مختلف از وظایف بنیاد ملی نخبگان است که ساختاری کوچک و چالاکی بالایی دارد. بهترین ساختارها از نظر انجام امور در بنیاد نخبگان است که با تعداد کم کارمندان با همه اقشار از جمله دانش آموزان، دانشجویان و اساتید در ارتباط است.
رویکرد جدیدی در بنیاد ملی نخبگان پس از دیدار سال گذشته با مقام معظم رهبری ایجاد شد که تحولات آن در برنامه‌های فعلی بنیاد نخبگان قابل مشاهده است.
وزن فعالیت‌های فرهنگی بنیاد ملی نخبگان بیش از سایر فعالیت‌ها است و طرح‌هایی مانند «دوست علمی»، «اردوهای جهادی»، «دوره‌های فرهنگی»
معنی نخبگی را چه می‌دانید؟
زراسوندی: نخبگی مزیت نیست بلکه تعهد آور است و به همین دلیل حمایت‌ها یک ساله شد؛ در گذشته چیزی به عنوان اردوی جهادی برای بنیاد ملی نخبگان تعریف نشده بود اما امسال برای نخستین بار گروهی ۳۰نفره را به اردوی جهادی اعزام کردیم که واقعاً خواندن دل نوشته‌های این افراد، تحول درونی آن را نشان می‌دهد. یکی از برنامه‌های جدی بنیاد نخبگان تبدیل کردن مزیت به تعهد است.
چه تعداد نخبه در خوزستان وجود دارد؟
زراسوندی: در بنیاد نخبگان دو جامعه هدف وجود دارد؛ یک همان کسانی هستند که به صورت آئین نامه‌ای تحت پوشش قرار می‌گیرند که شامل ۱۲قشر رتبه‌های زیر ۳۰۰کنکور سراسری، برگزیدگان آزمون جامع علوم پزشکی، برگزیدگان مسابقات جهانی قرآنی، برگزیدگان مسابقات ملی مهارت، برگزیدگان جشنواره‌های معتبر کشور مانند علامه، فارابیریال رویش، اساتید نمونه کشوری و چند جامعه دیگر به صورت اتوماتیک تحت پوشش بنیاد نخبگان قرار می‌گیرند.
تأکید ما این است که بنیاد عضو ندارد و فقط افراد را تحت پوشش قرار می‌دهد؛ عضو بودن افراد به معنی این است که بنیاد نسبت به آنها از ابتدا تا انتهای کار تعهد دارد اما وقتی می‌گوییم افراد تحت پوشش، یعنی بابت این کار ما شما را برای توانمندسازی حمایت می‌کنیم.
ما افراد برای یک سال تحت پوشش قرار می‌دهیم و برای سال بعد دوباره باید از آیتم‌های بنیاد عبور کند؛ در حال حاضر تعداد افراد آیین نامه‌ای تحت پوشش بنیاد نخبگان خوزستان در حدود ۶۰۰نفر هستند که در بین ۴استان نخست کشور قرار داریم.
در تعریف جدید بنیاد نخبگان می‌بایست افرادی که در آیین نامه مورد توجه قرار نگرفتند را شناسایی و توانمند کنیم؛ مثلاً کسی تا مقطع کارشناسی تحصیل کرده و به دلیل معیشت دیگر توان ادامه تحصیل را نداشت.
این افراد را چگونه شناسایی می‌کنید؟
زراسوندی: در نظر داریم تا پایان سال ۹۵در حدود ۲۳۰نفر را در حوزه‌های صنعت، ادبیات، حوزه علمیه، هنر، قرآن و مهارت را شناسایی کنیم تا چرخه شناسایی نخبگانی در استان تکمیل شود. تعداد پیشنهادی ما شناسایی و توانمندسازی ۱۵۰نفر مستعد بود اما بنیاد ملی نخبگان با سنجیدن شرایط تعداد ۲۳۰نفر را ابلاغ کرد؛ هدف ما افزایش یا کاهش این تعداد نیست بلکه ما باید کسی را شناسایی و توانمند کنیم که در قالب تعریف نخبه بگنجد.
استان خوزستان نخبه پرور یا نخبه گریز است؟
زراسوندی: در گستره جغرافیایی کشور این‌گونه نیست که همه استان‌ها در همه حوزه‌ها نخبه پرور هستند؛ در بحث مستعدان استان و ظرفیت‌های باید به ژنتیک افراد، عقاید، جغرافیا و شرایط علمی باید توجه شود. این موارد آمایش شده و مؤثر است.
چرا متخصصان حفاری از استان خوزستان هستند؟ چون این صنعت، بومی خوزستان است. در دنیا هم این‌گونه است؛ در دو نقطه کانادا یعنی «هلیفکس و کلگری» نفت وجود دارد و به همین دلیل شما به غیر از این دو شهر در هیچ کجای کانادا متخصص نفت پیدا نمی‌کنید.
اما درباره وضعیت خوزستان شرایط باید مهیا شود تا ضریب ماندگاری نخبگان افزایش پیدا کند.
یکی از اهداف ایجاد بنیاد ملی نخبگان جلوگیری از مهاجرت افراد نخبه است، به عقیده برخی از کارشناسان نخبگان استان به دلیل مشکلات موجود از استان مهاجرت می‌کنند. بنیاد نخبگان چه برنامه‌ای جهت حمایت از نخبگان استان و جلوگیری از مهاجرت آنان دارد؟
آماری در این زمینه نداریم که بگوییم شیب بیشتر به سوی مهاجرت است اما باید شرایط فراهم شود. اگر بار تعهد بالا رود می‌توان این شرایط را تحمل کرد به همین دلیل فعالیت‌های بنیاد نخبگان به سمت ایجاد تعهد سوق داده شده است.
در بنیاد، فضا را برای افزایش ضریب ماندگاری نخبگان ایجاد می‌کنیم اما دستگاه‌های متولی که نخبگان در آنجا کار می‌کنند هم باید تمهیداتی برای حفظ نخبگان انجام دهند.
مقام معظم رهبری گفتند که اداره امور کشور باید به دست نخبگان حوزوی و دانشگاهی باشد؛ کدام دستگاه این اقدام را انجام داده است؟ باید این فرایند طی شود و فضا مهیا شود. سال گذشته با برخی از مسئولان دیدار داشتیم و صحبت‌های شفافی انجام شد.
ویژگی نخبگان آزاد اندیشی و عمل صادقانه است هر چند همه گیر نیست. فضا باید برای دیده شدن نخبگان فراهم شود. باید از حضور نخبگان در دستگاه‌های اجرایی پشتیبانی شود.
امسال بورس‌هایی در نظر گرفته‌ایم به نام «جوایز تحصیلی». یکی از مؤثرترین اقداماتی که در استان‌هایی مانند خوزستان که شرایط آب و هوایی و عمومی خوبی ندارند، انجام شده همین «جوایز تحصیلی» هستند. در حدود ۵۰نفر از دانش آموزان و دانشجویان مقاطع مختلف از این «جوایز تحصیلی» بهره بردند.
نخبگان خوزستان به صورت ژنتیکی متعهد هم هستند؛ در دانشگاه شهید چمران و علوم پزشکی اهواز که افراد تأثیر گذار در رشته‌های خود هستند اما خودشان ترجیح داده‌اند که در استان ماندگار شوند.
چرا استان خوزستان نخبه پذیر نیست؟
زراسوندی: همه شرایط یک استان و منطقه سنجیده شود و واقعیت انکار ناپذیر شرایط اقلیمی پذیرفته شود. حالا اگر نخبه‌ای که شرایط یکسانی از نظر کاری و از نظر آب و هوایی شرایط بهتری دارد به سمت خوزستان مهاجرت کند؟ وقتی حقوق یک استاد دانشگاهی در ضعیف‌ترین استان کشور هم اندازهبا حقوق دیگر استان‌ها باشد، این نخبه چرا به سمت یک استان محروم از منابع مهاجرت کند؟
مسئولان کشور باید این شرایط را ببینند؛ دانشگاه‌های خوزستان از دید مسئولان وزارت علوم یکسان با دیگر دانشگاه‌ها هستند و اگر مسئولان این وزارت خانه به دنبال ارتقای این دانشگاه‌ها هستند باید جهادی عمل کنند.
دانشگاه‌های خوزستان دِین خود را به کشور ادا کردند و ساختمان مرکزی دانشگاه شهید چمران واقعاً در ۸سال جنگ تحمیلی به کشور خدمت کرد و سنگر بود؛ این دانشگاه حداقل برای بازگشت به شرایط قبلی خود به ۸سال زمان نیاز داشت حالا باید استاد شاغل در این دانشگاه شرایط یکسانی با دیگر دانشگاه‌ها داشته باشد؟
وزارت علوم باید به صورت ویژه دانشگاه‌های خوزستان را ببیند و دِین خود را به دانشگاه‌های استان ادا کنند در غیر این صورت مدیون دانشگاه‌های استان هستند. بعد از اصلاح این نگاه استان خوزستان هم نخبه پذیر می‌شود.
چرا در قبل از انقلاب در مسجدسلیمان ۱۰۰درصد اشتغال بود و آرزوی دانشجویان کشور تحصیل در خوزستان بود. مناطق کم برخوردار کشور مانند سیستان بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، ایلام و خوزستان که توسعه در آنها به صورت متناسب مانند دیگر مناطق کشور رشد پیدا نکرده باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرند تا محل تمرکز نخبگان شوند.
هزینه‌های زندگی در خوزستان زیاد است و برای اینکه نخبه پذیر شویم باید دولت به صورت ویژه به این استان مورد توجه کنند. البته ما از داشته‌های خود استان هم باید استفاده کنیم و جذب نخبگان به دستگاه‌های اداری تسهیل کنیم.
جذب نخبگان در دستگاه‌ها رعایت می‌شود؟
زراسوندی: خوشبختانه تاکنون این‌گونه بوده است.
نخبگان مورد توجه مدیران استان هستند؟
زراسوندی: بستگی به مدیر دارد، برخی از مدیران بی توجه هستند و برخی توجه می‌دهند اما برآیند عمومی بنده این است که سازمان مدیریت برنامه ریزی، دانشگاه‌های استان و مجموعه استانداری همکاری‌های خوبی صورت گرفت.
چرا دانشگاه شهید چمران هر ساله افت پیدا می‌کند؟
زراسوندی: دانشگاه شهید چمران اهواز از سوی وزارت علوم به صورت ویژه دیده نمی‌شود و این مهم‌ترین عامل افت این دانشگاه است.
یعنی فقط این یک عامل سبب افت دانشگاه شده است؟
زراسوندی: دانشگاه شهید چمران باید چه کار دیگری برای استان انجام دهد؟ این دانشگاه با ۱۶هزار دانشجوی کارشناسی و بیش از ۵هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی کل بار آموزش عالی در جنوب غرب کشور را به دوش کشیده است. خروجی این دانشگاه ۵هزار متخصصی است که سالانه تحویل جامعه می‌دهد.
شما انتظار دارید که دانشگاه‌ها نسل سومی باشند، کارآفرینی کنند و دانشجو و استاد خلاق و تأثیر گذار داشته باشند، در دنیا دانشگاه‌ها مأموریت گرا هستند.
مأموریت دانشگاه‌های استان چیست؟
زراسوندی: مأموریت دانشگاه شهید چمران که محور توسعه آموزش عالی استان است، تأمین نیازهای آموزشی استان است.
چرا این نیازها متناسب با ضرورت ها نیست؟
زراسوندی: رشته‌های و سرفصل‌های دروس ما در کل کشور متناسب با نیاز بازار و جامعه نیست و برای همین وزارت علوم در حال بازنگری سرفصل‌ها است.
دانشگاه‌های استان هماهنگی‌هایی جهت برطرف کردن نیازهای خوزستان دارند تا از نظر کیفی و کمی ارتقا پیدا کنند.