گاهی نصف شب یکباره از خواب بیدار میشوید بوی دود سراسر خانه را فرا گرفته است احساس می کنید به سختی نفس می کشید ، در وهله اول فکر می کنید که جایی از خانه آتش گرفته است ، بعد که خوب دقت می کنید می بینید بوی دود از بیرون می آید کمی که بیشتر بو می کشید متوجه می شوید این دود و بوی نامطبوع  که کل آسمان رو فرا گرفته است بوی سوختن باگاس نیشکر است که هر سال بعد از برداشت نیشکر و باقی ماندن باگاس به آتش کشیده می شود.

10 سالی می شود که وضع به همین منوال است روزهای اول منبع این دود و خاکستر برای همه جای سئوال بود اما حالا کمتر کسی است که نداند آتش زدن مزارع «نیشکر» است که اهواز و برخی شهرهای خوزستان را به این حال و روز انداخته است.

باگاس یكی از تولیدات جانبی نیشكر است كه حدوداً 30-20 درصد وزن آن را تشكیل می دهد. این محصول باقیماندۀ فیبری به جای مانده پس از عصاره گیری از شكر است كه به صورت قطعات ریز تراشۀ چوب و به رنگ زرد كاهی می باشد .

تولید متوسط نیشكر در هر هكتار حدود یكصد تن می باشد و بر اساس تجربیات به دست آمده در خوزستان پس از استحصال شربت از نیشكر حدود 32 تن باگاس با رطوبت حدود 50 درصد از هر هكتار به دست می آید .

باگاس در صنعت تولید نئوپان، تخته نیمه فشرده، کاغذ، الکل سازی، تولید اسید سیتریک بکار گرفته می‌شود. همچنین از باگاس برای فرآوری خوراک دام نیز استفاده می‌شود.

اما متاسفانه بدلیل نداشتن صنایع جانبی برای استفاده بهینه از این تفاله ها ، سوزانده می شود، نه تنها هیچگونه تولیدی از آنها انجام نمی شود بلکه با سوزاندن باگاس نیشکر باعث آلودگی بیش از حد هوا و تخریب محیط زیست و به تبع آن باعث افزایش بیماری های تنفسی و ریوی می شود .

سالانه 2 میلیون تن باگاس در استان تولید می شود

نماینده مردم اهواز در مجلس نیز با بیان این‌که سوزاندن مزارع نیشکر که عمده آن مربوط به تفاله‌های نیشکر است، به معضلی برای استان تبدیل شده است به «جام‌جم» می‌گوید: سالانه 2 میلیون تن باگاس در استان تولید می‌شود که به علت نبود صنایع جانبی،‌ آنها را دپو می‌کنند، اما دپوی این حجم فراوان باگاس که بسیار جاگیر است عملا امکان‌پذیر نبوده و کار بسیار سختی است، لذا مقداری از این باگاس به مصرف دام استان می‌رسد و مقدار زیاد دیگری روی زمین باقی می‌ماند که عملا چاره‌ای جز سوزاندن آن باقی نمی‌ماند که این اقدام علاوه بر این‌که پیامدهای منفی انسانی و زیست‌محیطی فراوانی دارد برای آن شرکت نیز هزینه‌بر است، چراکه شرکت برای سوزاندن آنها سالانه متحمل پرداخت چند میلیارد تومان می‌شود.

سیدشریف حسینی می‌افزاید:‌زمانی که طرح ایجاد شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در سال 69 به تصویب هیات دولت رسید، قرار شد در کنار توسعه کشت و صنعت نیشکر، 7 شرکت جانبی نیز تاسیس شود که با استفاده از باگاس‌های به جا مانده از نیشکر، به تولیدات جانبی بپردازند؛ امری که در حد طرح روی کاغذ باقی مانده است.

سوزاندن مزارع و کاه و کلش ممنوع است

مشاور مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در این‌باره می‌گوید: با وجودی که در سال گذشته شورای سلامت استان آتش زدن مزارع را ممنوع کرده است، ولی شرکت توسعه نیشکر به تعهد خود مبنی بر «برداشت سبز» محصول نیشکر و با استفاده از دستگاه عمل نکرده است.

سیروس کریمی مهم‌ترین مشکل زیست‌محیطی آتش زدن مزارع را آلوده کردن هوا می‌داند و تصریح می‌کند: انتشار گاز دی‌اکسیدکربن و تشدید پدیده گازهای گلخانه‌ای، انهدام بافت خاک، کاهش رطوبت خاک و در نتیجه افت محصول، از بین رفتن موجودات زنده محیط بویژه کرم خاکی، فرسایش شدید خاک، کاهش حاصلخیزی زمین و کاهش تحمل گیاهان زراعی در برابر آفات، بیماری‌ها و خشکی و همچنین از بین رفتن زیستگاه‌های پرندگان، از جمله آسیب‌های ناشی از آتش زدن مزارع نیشکر است.

به گفته وی، براساس ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست و ماده 2 قانون جلوگیری از آلودگی هوا، سوزاندن مزارع و کاه و کلش ممنوع است.

برداشت کامل اراضی به صورت سبز امکان‌پذیر نیست

مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی بیان‌کرد: کل مزارع نیشکر جهان حدود 25 میلیون هکتار است که برداشت سبز در جهان 20 درصد و برداشت به صورت سوخته از مزارع 80 درصد است. در هیچ جای دنیا حتی در پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا نمی‌توانید جایی را مشاهده کنید که کل برداشت آن سبز باشد.

صادقی اظهارکرد: برداشت کامل اراضی به صورت سبز امکان‌پذیر نیست و هر کس ادعا می‌کند که برداشت اراضی با تناژ بالا باید سبز باشد نیشکر را نشناخته است.

وی افزود: در هیچ جای دنیا، نه در امریکا و استرالیا و نه در برزیل که مرکز تولید نیشکر دنیا است و سایر کشورها، در هیچ کدام برداشت سبز به تنهایی امکان ندارد.

در همین حال، معاون کشاورزی شرکت توسعه نیشکر ضمن رد سوزاندن مزارع نیشکر به «جام‌جم» می‌گوید: مزارع ما کلا مزارع سبز است، یعنی باید سبز برداشت شود، در غیر این‌صورت آسیاب‌ها آنها را تحویل نمی‌گیرند، مگر در مواقعی که مشکلاتی پیش بیاید و امکان برداشت سبز وجود نداشته باشد که این هم بندرت و در مزارعی اتفاق می‌افتد که تناژ بالایی داشته باشند، در حالی که امسال به علت شوری آب تناژ مزارع خیلی بالا نبود و به عبارتی زراعت‌ها آنقدر قوی نبود که بوته‌های نیشکر روی زمین خوابیده باشد و نشود آنها را با دستگاه برداشت کرد که در این صورت سوزانده می‌شوند. چون وقتی روی زمین می‌خوابند ساقه و برگ‌های خوابیده آنقدر زیاد است که امکان دیدن مسیر برای اپراتورهای دستگاه‌های برداشت وجود ندارد.

حسین آمیلی با بیان این‌که در این مواقع ممکن است 5 یا 10 هکتار هم بالاجبار سیاه یا آتش زده برداشت شود، می‌افزاید: اما علت اصلی آتش‌سوزی‌ها نه سوزاندن مزارع که آتش گرفتن شاخ و برگ‌های به جا مانده از برداشت نیشکر است، چراکه پس از برداشت، مقداری از شاخ و برگ‌ها روی زمین می‌ماند و از آنجا که باگاس تولید شده حدود 53 درصد رطوبت و 2 تا 3 درصد هم قند دارد، همین باعث تخمیر آنها و ایجاد دود شده و این طور تصور می‌شود که مزارع آتش‌گرفته‌اند.

وی با بیان این‌که این پدیده خودآتش‌سوزی باگاس‌هاست، نه آتش زدن آنها، خاطرنشان می‌کند: در محدوده‌ شهر اهواز یک کارخانه نئوپان پارس وجود دارد که پیش از این باگاس‌های ما را تحویل می‌گرفت، اما الان نزدیک یک سال است به دلیل مشکلات مالی تعطیل شده و ما مجبوریم باگاس‌های تولیدی خود را روی مزارع انبار کنیم که این باگاس‌های انبار شده خود به خود آتش می‌گیرند و ما مجبوریم هر دفعه و با بروز این اتفاق، هزینه‌ای را متقبل شده و آتش نشان‌ها را به محل بفرستیم تا آتش را خاموش کنند.

وی البته اذعان می‌کند که ما برای جلوگیری از آتش‌ گرفتن باگاس‌ها، آنها را در مزارع متعدد پخش می‌کنیم و به‌دفعات با ماشین آبپاش روی آنها آب می‌ریزیم تا خنک شده و از حرارت آنها که ایجاد دود و آتش می‌کنند کاسته شود، اما بعضا چون حجم آن زیاد است، ایجاد دود فراوان می‌کند و از دست ما هم کاری ساخته نیست.

نماینده مردم اهواز در مجلس نیز ضمن رد ادعای مسوولان شرکت کشت و توسعه مبنی بر آتش گرفتن خود‌به‌خودی باگاس‌ها ‌ می‌گوید: سوختن خود به خودی باگاس‌ها امکان ندارد چه اگر قرار باشد این اتفاق برای آنها بیفتد، خود مزارع که شرایط مستعدتری دارند، می‌سوزند.

به هر حال اینکه باگاس ها دست به خودسوزی می زنند یا آنها را می سوزانندمساله ای است که نیاز به کارشناسی دقیق تر دارد لکن موضوع قابل طرح این است که چرا صنایع نیشکر استان پس از این همه مدت به دنبال پیوست زیست محیطی فعالیت های خود نرفته اند که اینگونه مردم اهواز را از الکل سازی گرفته تا باگاس سوزی کلافه نکنند