به گزارش آسماری نیوز این روزها همه چیز رنگ و بوی دیگری دارد ، مدتی است که خالق هستی بندگان خود را به ضیافت آسمانی فرا خوانده است . در این میهمانی مومنان با بهره بردن از معارف الهی ، دل و جانشان را صفا می دهند و زنگار کینه و کدورت را از دلهایشان می زدایند و همدل و هم جهت به سوی تکامل خود و جامعه گام بر می دارند.

یکی از مهمترین اهداف دین اسلام ، تهذیب درونی انسان و همنوایی بیرونی او با ارزشها ، هنجارها و قوانین اجتماعی است. در این راستا روزه به عنوان یکی از ارکان دین ، تأثیر بسیار زیادی را در سازندگی انسان و پیوند و همبستگی افراد جامعه ایفا می کند .

بی تردید ابعاد جسمانی بدن اثر مستقیمی بر بعد روانی ما دارد، وقتی ما از نظر جسمانی سالم باشیم از نظر روانی احساس رضایت ، نشاط و سلامت بیشتری داریم. روایات ما روزه را باعث تسکین و آرامش قلب ، کاهش اضطراب ، شادمانی ، تقویت اراده و پایداری ، دفع وسوسه، کاهش فشار جنسی می دانند و در آزمایش های متعددی ثابت شده که روزه داری سبب کاهش اضطراب ، افسردگی ، وسواس و افزایش اعتماد به نفس ، احساس ارزشمندی ، تشخیص درست هیجان های درونی و کنترل و مدیریت هیجان ها در روابط بین فردی می شود.

روزه سموم فلزی هوا و سموم متابولیک (که بر اثر سوخت و ساز طبیعی بدن بوجود می آیند) را دفع می کند باعث کاهش ابتلاء به سرطان با دفع رسوبات و مواد اضافی موجود در خون ، و همچنین رسوبات زاید سایر بافت های بدن می شود و درمان مناسبی برای چاقی است که با درمان آن بسیاری از بیماریهای قلبی و عروقی درمان می شود.

در طب قدیم و جدید روزه از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. فیثاغورث و سقراط برخی از امراض را با روزه معالجه می کردند و حارث بن کلده طبیب معروف زمان بعثت رسول اکرم- صلی الله علیه و آله و سلم- روزه را تنها راه معالجه امراض می دانست و ابن سینا فصلی از کتاب قانون را به درمان از راه روزه اختصاص داده است.

امروزه از طرف انجمن عمومی روش طبیعی تندرستی در آمریکا با روزه درمانی (با شیوه خاص خود نه روش اسلامی) برای درمان میگرن ، فشار خون ، گرسنگی کاذب ، عفونت روده بزرگ و زخم معده ، عطسه های متوالی ، بیماریهای پوستی ، سنگ صفرا ، نازایی ، بزرگ شدن غده پروستات ، سرماخوردگی کمک می جویند.

روزه راهی به سوی آرامش

اگرچه تاکنون در زمینه تأثیر روزه داری بر سلامت جسم تحقیقات فراوانی انجام شده ، اما ارزیابی علمی تأثیر این فریضه در بهسازی روانی، مسأله ای است که نباید فراموش کرد.

پژوهشهایی که در زمینه ارتباط بهداشت روان و روزه داری در ایران انجام شده، نشان دهنده کاهش میزان اضطراب ، افسردگی ، خودکشی و..... در این ماه است. همچنین ، در یک پژوهش آزمایشی در سال 76 ، تعدا 75 مرد(در گروه سنی 9 تا 57 سال) به کمک پرسشنامه از نظر سلامت روانی در سه مرحله آغاز و پایان ماه رمضان و یک ماه پس از آن مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین نمرات این آزمایش نشان دهنده کاهش وسواس، اضطراب، افسردگی، ترس و پرخاشگری در پایان رمضان بود.محققان اروپایی درباره تأثیر روزه بر روان افراد روزه دار تحقیقات جامعی انجام داده اند. به عنوان مثال ، «کلار» و همکارانش در سال 1964 روی دو گروه روزه دار و غیرروزه دار که از هر لحاظ یکسان بودند با آزمایشهای مستمر، تحقیقاتی را انجام دادند که پس از پایان آزمایش دریافتند گروه روزه دار از صلح، صفا، آرامش و شادابی بیشتری برخوردارند و اضطراب، پرتحرکی و پرخاشگری در آنان دیده نمی شود.

همپچنین ، روان شناسان دیگری به نام «کیس» در سال 1950 چنین تحقیقی را انجام داد و متوجه شد افرادی که روزه دارند، شدت شنوایی شان افزایش یافته  و در مسایل دقت بیشتری  دارند. براساس تحقیقات روان شناسی به نام «کارول رهن»، تمرکز و توجه افراد روزه دار نسبت به مسایل ریز بیشتر است. از سوی دیگر، روان شناسان اروپایی در تحقیقات خود دریافته اند که براثر روزه داری نوعی  از چاقی عصبی و روانی کاملاً بهبود می یابد.

حال دلیل این تغییرات روحی و روانی در افراد روزه دار چیست؟                                                                       

دکتر اقلیما، رئیس انجمن مددکاران کشور، مهمترین تأثیر روزه را ایجاد آرامش و امنیت روانی در افراد روزه دار می داند و می گوید: انسان به طور فطری چیزی را والاترین قدرت می داند و به آن متوسل می شود و در غیر این صورت احساس بی پناهی می کند. بنابراین، در ماه مبارک رمضان با قوی تر شدن اعتقادات مذهبی مردم، آرامش و امنیت روانی آنان هم افزایش می یابد، زیرا همیشه پشتیبان و حامی قوی را همراه خود می بینند و در امور زندگیشان تنها از او یاری می جویند.

دکتر دولتیار باستانی ، روان شناس و استاد دانشگاه هم در این زمینه اظهار می دارد: به طور کلی روزه یک سیستم کنترل کننده است که به افراد چگونگی به تعویق انداختن نیازهایشان را می آموزد تا در هنگام هیجان و احساس شدید نیاز، تفکر خود را کنترل کنند و رفتاری باطمأنینه و آرامش داشته باشند.

این استاد دانشگاه روزه را در تربیت نوجوانان بسیار مؤثر می داند و می افزاید: روزه بهترین وسیله ای است که به نوجوانان می آموزد چگونه هیجانهای شدید روحی خود را کنترل کنند.

وی می گوید: یکی از تأثیرهای مهم روزه بر شخصیت افراد افزایش روحیه صبر و استقامت آنان است، زیرا وقتی انسان بتواند 30 روز در برابر گرسنگی و نیز گناهانی مثل غیبت، دروغ و .. ایستادگی کند، بدیهی است که در تمام سال ترک گناهان برایش آسان تر خواهد بود.

دکتر فتوت، روان شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی تهران می گوید: بسیاری از محققان و دانشمندان غیر مسلمان، افراد را به روزه داری تشویق می کنند، چون از تأثیرهای روحی آن غافل نیستند. به عنوان مثال، دانشمندان کشور کمونیستی روسیه به مردم توصیه می کنند که حداقل 6 روز  در ماه چیزی نخورند.

این روان شناس روزه را مهمترین عامل رساندن انسان به خودشناسی می داند و می گوید: یک ماه روزه داری، فرد را متوجه حقایقی می کند که شاید تاکنون از آنها غافل بوده است. به عبارت دیگر ، در ماه رمضان جنبه های غیر مادی وجود انسان بیش از پیش برایش آشکار می شود و به نیازهای دیگری به جز نیازهای جسمانی متوجه می گردد. بدین وسیله راحت تر می تواند از نیازهای مادی اش چشم پوشی کند. به هر حال ، انسانی که نیازهای مادی و جسمانی برایش در اولویت نباشد سخاوتمند، با گذشت و قابل اطمینان خواهد بود.

وی اضافه می کند: یکی دیگر از نتایج بالا رفتن شناخت و خودشناسی افراد روزه دار، افزایش اعتماد به نفس و ارائه؛ به ویژه در کسانی است که در تصمیم گیری ها خیلی زود سرخورده می شوند؛ زیرا وقتی فرد در این ماه به توانایی خود در مقابل گرسنگی، گناه و وسوسه های شیطانی پی می برد، اعتماد به نفسش بالا می رود و در می یابد که در ماه های بعد نیز توانایی چنین کاری را دارد.

در واقع گرسنگی رفتاری نمادین است برای اینکه تواناییها و قابلیتها درونی انسان در ناخودآگاهش ثبت شود و در عید فطر که عید فطرت و شناخت درون است، به عیدی و پاداش خود، یعنی تزکیه نفس دست یابد.

در سال 1384پژوهشی با عنوان «اثر روزه داری بر سلامت روان دانشجویان» در دانشگاه تهران طراحی و اجرا گردید. 162 نفر دانشجو (102 دختر و 60 پسر) به عنوان نمونه در دسترس، انتخاب و یک تا دو هفته قبل از ماه مبارک رمضان، «پرسشنامه سلامت روان (GHO) را به عنوان پیش آزمون و یک تا دو هفته پس از اتمام ماه رمضان، مجددا همان پرسشنامه را به عنوان پس آزمون تکمیل نمودند. نمرات به دست آمده در پیش آزمون و پس آزمون کسر و نمره ای که میزان و جهت تغییرات " سلامت روان» را در قبل و بعد از ماه رمضان نشان می دهد به دست آمد. سپس این نمرات توسط تجزیه و تحلیل واریانس یکراهه مورد تحلیل قرار گرفت.نتایج نشان می دهند که روزه ماه رمضان در تمامی خرده مولفه ها و نمره کل  "سلامت روان" موثر بوده است. بدین صورت که این تفاوت معنادار در زیر مقیاس های "نشانه های بدنی"، "اضطراب و بیخوابی" ، "نارسا کنش وری اجتماعی" ، افسردگی و نهایتاً نمره کلی  "پرشنامه سلامت روان" برای گروههایی که در "ماه رمضان تمام روزه های خود را گرفته اند" و یا  "به طور تفننی تعداد محدودی از روزها را روزه گرفته اند" ، حاکی از بهبود  وضعیت سلامت عمومی در بعد از ماه رمضان و برای گروههایی که "به دلیل عذر شرعی یا پزشکی روزه نگرفته اند" و یا "اصلا روزه نگرفته اند" حاکی از کاهش سطح سلامت روان پس از ماه رمضان می باشد.

امید است که توانسته باشیم از تمامی برکات این ماه مستفیض شده باشیم.

سید فخرالدین طاهرزاده

دبیر کانون دانشجویی هلال احمر امیدیه